Long Term Athlete Development – koncepcja stworzona przez dr Istvana Balyi’a systematyzująca cele i wartości związane z uczestnictwem człowieka w kulturze fizycznej. Podejście LTAD uwzględnia fazy rozwojowe i okresy sensytywne u dojrzewającego człowieka, co pozwala na optymalne wykorzystanie nietrwałych „okien” zwiększonej adaptacji na konkretne obciążenia treningowe oraz wydajności treningowej. Długoterminowy rozwój zawodników wykorzystuje holistyczne podejście, które uwzględnia rozwój umysłowy, poznawczy i emocjonalny w połączeniu z rozwojem fizycznym, zapewniając każdemu sportowcowi kompletny rozwój.
System LTAD wystrzega się koncentracji na celach krótkoterminowych, wygrywania „tu i teraz”, aby dać czas zarówno trenerowi, jak i zawodnikom na spokojny, zrównoważony rozwój i przechodzenie kolejnych etapów wdrażania się do dyscypliny. LTAD skupia się na pracy u podstaw czyli wykształceniu u młodego sportowca bazy ogólnych umiejętności ruchowych, a dopiero w dalszej kolejności progresji sprawności związanych z trenowaną dyscypliną. Skupianie się na celach krótkoterminowych może zahamować rozwój indywidualny, ponieważ, „nadmierne akcentowanie rywalizacji we wczesnych fazach procesu treningowego będzie zawsze powodować braki w umiejętnościach sportowych w późniejszej karierze. Jeśli sportowiec nie osiągnie podstawowego poziomu sprawności fizycznej może to spowodować przedwczesne zakończenie kariery. Zamiast podejścia krótkowzrocznego, LTAD proponuje zrównoważony model: gramy dla zwycięstwa, ale trenujemy aby rozwijać swoje zdolności i umiejętności.
Aby wdrożyć model LTAD należy zrozumieć jego siedem etapów. Trenerzy i rodzice powinni również pamiętać, że przejście od jednego etapu do drugiego zależy od rozwoju sportowca, a nie tylko wieku. Niektóre etapy określają także wiek rozwojowy. Na przykład początek zrywu wzrostowego określa konkretny wiek rozwojowy, który występuje w bardzo różnych przedziałach wiekowych. Mężczyźni i kobiety rozwijają się w różnym tempie, a ich wiek różni się etapami. W związku z tym LTAD wymaga identyfikacji wczesnych, średnich i późnych dojrzałości u młodych zawodników, aby opracować programy szkoleniowe, które dopasują się do możliwości i gotowości sportowców.
Liczba etapów nieznacznie się zmienia między dyscyplinami wczesnej specjalizacji i późnej specjalizacji, a sporty wczesnej specjalizacji mają wyjątkowe wymagania, które wpływają na definicję ich etapów LTAD.
Podstawowa ścieżka LTAD:
-
- Aktywny start. Do 6 roku życia chodzi przede wszystkim o opanowanie podstawowych umiejętności ruchowych. Dzieci powinny mieć możliwość zabawy z aktywnością fizyczną poprzez swobodną grę – zabawę o strukturze, która uwzględnia różne ruchy ciała. Wczesny aktywny start poprawia rozwój funkcji mózgu, koordynację, umiejętności społeczne, motorykę, emocje i wyobraźnię. Pomaga również dzieciom budować pewność siebie, rozwijać postawę i równowagę, budować silne kości i mięśnie, osiągnąć prawidłową wagę, zmniejszyć stres, dobrze spać, umiejętnie poruszać się i cieszyć się byciem aktywny.
- Podstawy. Od 6 do 9 lat u chłopców i od 6 do 8 lat u dziewcząt dzieci powinny uczestniczyć w wielu dobrze zorganizowanych zajęciach, które rozwijają podstawowe umiejętności ruchowe i ogólne umiejętności motoryczne, w tym sprawność, równowagę i koordynację. Działania i programy muszą jednak skupiać się na zabawie, a formalna konkurencja powinna być wprowadzana tylko minimalnie.
- Nauka treningu. W wieku od 8 do 11 lat u dziewcząt i od 9 do 12 u chłopców lub przed początkiem zrywu, dzieci są gotowe zacząć rozwijać podstawowe umiejętności sportowe. Nacisk należy położyć na nabywanie szerokiego zakresu umiejętności niezbędnych do szeregu zajęć sportowych. Chociaż często kuszące jest zbyt mocne rozwijanie „talentu” w tym wieku poprzez nadmierne treningi i rywalizację w jednym sporcie (a także wczesne pozycjonowanie w sportach zespołowych), może to mieć negatywny wpływ na późniejsze etapy rozwoju. Ta wczesna specjalizacja wprowadza jednostronny rozwój fizyczny, techniczny i taktyczny oraz zwiększa prawdopodobieństwo urazu i wypalenia zawodowego. Rekomendowany stosunek treningu do rywalizacji – 70:30.
- Trening doskonalenia się. Wiek, który definiuje ten etap dla chłopców i dziewcząt, opiera się na początku i czasie trwania zrywu wzrostu, który zwykle wynosi od 11 do 15 lat dla dziewcząt i 12 do 16 dla chłopców. Jest to etap, na którym ludzie reagują fizjologicznie na bodźce i trening. Dzieci powinny rozwijać bazę tlenową, szybkość i siłę pod koniec etapu i dalej utrwalać podstawowe umiejętności i taktykę. Koncentrowanie się na procesie w przeciwieństwie do wyniku konkurencji prowadzi do lepszego rozwoju. Takie podejście ma kluczowe znaczenie dla rozwijania najlepszych wykonawców i długotrwałej aktywności, dlatego rodzice powinni sprawdzić w swoich krajowych organizacjach, czy programy ich dzieci mają prawidłowy stosunek szkolenia do konkurencji. Rekomendowany stosunek treningu do rywalizacji – 60:40 w tym 40 % rywalizacji zawiera zawody oraz trening z elementami rywalizacji.
- Trening pod rywalizację. Ten etap polega na optymalizacji przygotowania motorycznego. Mogą albo wybrać specjalizację w jednym sporcie i dążyć do konkurencji, albo kontynuować uczestnictwo na poziomie rekreacyjnym, a tym samym wejść w fazę aktywnego życia. Rekomendowany stosunek treningu do rywalizacji – 50:50. 50 % czasu poświęcamy na umiejętności taktyczno – techniczne oraz przygotowanie motoryczne, a drugie 50% przeznaczamy na rywalizację i trening ukierunkowany na poprawę rywalizacji.
- Trening pod wygrywanie. Najbardziej utalentowani sportowcy wchodzą na ten etap maksymalizując przygotowanie motoryczne oraz indywidualne umiejętności sportowe, specyficzne dla roli zawodnika. Rekomendowany stosunek treningu do rywalizacji – 25:75. W rywalizacji zawiera się trening specyficzny dla działań występujących we współzawodnictwie.
- Trening by zdrowo żyć. Uświadomienie roli aktywności fizycznej jako środka podtrzymującego zdrowie. Jeśli dzieci zostały prawidłowo wprowadzone do aktywności i sportu podczas etapów aktywnego startu, fundamentów i nauczyły się trenować, będą miały niezbędne umiejętności motoryczne i pewność, że pozostaną aktywne na całe życie. Dla sportowców wyczynowych etap ten oznacza przejście z kariery zawodowej do aktywności fizycznej na całe życie. Poszukiwanie dla byłych zawodników innych roli społecznych trenerów, działaczy, pracowników administracji itp.
Krótkowzroczność trenera i jej konsekwencje w przyszłości:
-
-
- Za dużo współzawodnictwa – za mało treningu
- Rywalizacja i programy treningowe dorosłych nałożone na dzieci
- Nacisk na cele krótkoterminowe, wymaganie zwycięstw „tu i teraz”
- Opieranie się na wieku kalendarzowym zamiast na wieku rozwojowym
- Nieuwzględnianie okresów sensytywnych pozwalających na przyspieszoną adaptację
- Pominięcie rozwoju ogólnego na rzecz ukierunkowanych umiejętności sportowych
- Brak świadomości rodziców odnośnie modelu długofalowego rozwoju sportowca (LTAD)
- Niezrozumienie potrzeb zawodników z ograniczeniami
- Brak systemu identyfikacji talentów – selekcja przez współzawodnictwo
- Brak zintegrowanego systemu szkolenia
-
Model długofalowego rozwoju sportowca, proponuję następujące rozwiązania:
-
-
- Integracją treningu, współzawodnictwa i regeneracji w zgodzie z rozwojem biologicznym i dojrzewaniem
- Równymi szansami dla „wyczynu” i rekreacji
- Umieszczeniem sportowca w centrum – napędzanego przez trenera, działaczy, rodziców, władze.
-
Long Term Athlete Development, Istvan Balyi, Human Kinetics, 2013.